انتخاب بازیگر جزو مهمترین ارکان موفقیت فیلم‌ها و سریال‌ها به شمار می‌آید و به اندازه‌ای در پروژه‌ها اهمیت دارد که می‌توان حتی قبل از آغاز پروژه کیفیت فیلم تولید شده را حدس زد. فارغ از استثناهایی که در عالم سینما و بازی وجود دارد و به نوعی استعداد بالقوه به حساب می‌آید، شکل صحیح گزینش بازیگران برای یک پروژه سینمایی یا تلویزیونی رفتن به سراغ صحنه تئاتر است. در موقعیت کنونی می‌توان در برخی از آموزشگاه‌های معتبر بازیگری که مجوزهای رسمی را اخذ کرده‌اند، این شانس را قائل بود که به استعدادی با آموزش‌های ابتدایی بازیگری دست پیدا کرد.

تب داغ بازیگری تقریبا در همه جوامع دارای چرخه سینما و فیلم سازی وجود دارد، اما در سطح کشورهایی که صاحب این صنعت هستند، مثل همه‌ی بخش‌های دیگر از اصول مشخصی برخوردار است. اما در عرصه هنر ما چند وقتی است که این موضوع در نازل‌ترین سطح ممکن به فضای مجازی و اینستاگرام کشیده شده است. روزگاری که استعداد، آموزش اصولی و سابقه تجربی در امر انتخاب بازیگری حرف اول را می‌زد حالا جای خودش را به تعداد دنبال کننده‌ها در فضای مجازی داده است. چند وقتی می‌شود که خبر انتخاب چند چهره معروف اینستاگرامی که تنها با کلیپ‌های سخیف و طنزآمیز توانسته اند مخاطبانی را برای خود دست و پا کنند، حسابی سر و صدا کرده است و انتقادهای بسیاری را به دنبال داشته است؛ حتی بازیگران این عرصه را به اعتراض واداشته است.

 به سراغ امیر دژاکام از کارگردانان تئاتر و مدرس بازیگری رفته تا درباره تب انتخاب غیر اصولی بازیگران از فضاهای خارج از عرف توضیحات مفصلی را ارائه دهد.

شرایط اقتصادی این بلا را بر سر سینما آورده است

موضوع چیدمان بازیگران یا به اصطلاح سینماگران "کستینگ" بنای یک اثر نمایشی است به همین خاطر حتی در بسیاری از کشورهای صاحب سینما این موضوع به عنوان یک حرفه مطرح شده و بسیاری از کارگردانان موضوع انتخاب بازیگر را به این افراد می‌سپارند. متاسفانه به دلیل شرایط حال حاضر اقتصادی در کشور ما که سینما و تلویزیون هم از آن مستثنی نیستند، اولین موضوع برای آغاز هر پروژه نمایشی سرمایه و بازگشت آن است، به همین دلیل تهیه کنندگان و کارگردانان اولویت خود را در انتخاب هایشان، مخاطب پسند بودن بازیگران و چهره‌ها است.

این آفت باعث شده تا شما قبل از آنکه به فکر کیفیت کار خود باشی، اول به گیشه توجه کنی، خوب حتما به سراغ فضای مجازی می‌روی، چونکه به هر حال مخاطب دارد و شما هم دنبال مخاطب هستی، البته باید این نکته را هم اشاره کنم که در این محیط‌ها هم گاهی وقت‌ها استثناها و استعدادهایی هستند که می‌توانند با آموزش در مسیر درستی قرار بگیرند، اما راه انتخاب بازیگر حتما اینستاگرام و تلگرام نیست.

صحنه تئاتر بهترین راه برای انتخاب و کشف استعدادهای بازیگری است

من همین حالا و در این بازار آشفته سینما و تلویزیون هم کارگردانانی را می‌شناسم که وقت می‌گذارند و همراه دستیاران خود به دیدن نمایش‌ها و تئاترهای معتبر می‌روند تا استعدادهای مستعد را شناسایی و با پروژه خود به دنیای بازیگری معرفی کنند. لازم میدانم این نکته را مطرح کنم که اصلا کجا بهتر از صحنه تئاتر که شما یک ساعت چهره به چهره می‌توانی بازیگر را ببینی امکان انتخاب خواهی داشت؟

زیبایی در دنیا تعریف دارد و الزاما خوشگل ها مخاطب پسند نیستند

در حال حاضر می‌بینم که معیارهای بازیگری هم از پایه تغییر کرده و هر کسی که خوشگل‌تر است و از ظاهر زیبایی در انتخاب‌ها هم اولویت را به او می‌دهند، این موضوع در دنیا هم معیارهایی دارد یعنی زیبایی خط کش‌هایی دارد که اصلا شما در پروژه‌های بزرگ در دنیا بازیگران خوش ظاهر را نمی‌توانی مشاهده کنی، چون در آن جا اولویت با دانش و تکنیک بازیگری است. این جمله را باید در سینما تدریس کنند که آدم خوشگل بی دانش فقط بازیگر نقش‌های سطحی خواهد بود که با گذشت زمان کارایی نخواهد داشت.

البته ما هم به عنوان آموزش دهنده مقصر هستیم، چون نمی‌توانیم اهمیت این حرفه را درست تبیین کنیم. من خودم مشاهده کرده ام در برخی از این آموزشگاه‌های پولکی با دو جمله کل بازیگری را تدریس می‌کنند: «راحت باش/ خودت باش»؛ یعنی همه بازیگری را همین دو جمله می‌دانند! این موضوعات در واقع در امتداد هم هستند و تا دیگری درست نشود، این هم درست نخواهد شد.

تست بازیگری هم در ایران به گپ و گفتگو می گذرد

در همه جای دنیا راه انتخاب بازیگر  تئاتر و صحنه نمایش است، اما یک شیوه‌ای هم به نام پرزیدنت یا جلسه انتخاب بازیگر برگزار می‌شود. به این صورت که کارگردان و عوامل فراخوان می‌دهند و جلسه ایی را تحت عنوان تست بازیگری برگزار می‌کنند که از متقاضیان امتحان اصولی و حرفه ایی بازیگری می‌گیرند. اما این هم در کشور ما به شکل عجیبی برگزار می‌شود که بازیگر در دفتر تهیه کننده و کارگردان حضور پیدا می‌کند و به گپ و گفتگو می‌پردازد و بعد آن‌ها تشخیص می‌دهند که آیا او می‌تواند از عهده نقش بربیاد یا خیر.

نگاه بازاری به انتخاب بازیگران گریبان سینما را گرفته است

در واقع انتخاب بازیگر و عوامل فیلم به دو عامل علمی و اخلاقی بستگی دارد، اما وضع حال حاضر این حرفه نه علمی است نه اخلاقی، این هم درست نمی‌شود تا اینکه مبناهای ما دوباره به اصل خودش باز گردند. این به این معناست که نگاه بازاری که امروزه گریبان سینما و تئاتر را گرفته است، باید اصلاح شود و این اتفاق رخ نمی‌دهد مگر به دست خود اهالی این حرفه که در بطن ماجرا حضور دارند.

انتخاب بازیگر از اینستاگرام و فضای مجازی فقط جنبه‌ی تجاری دارد و همین موضوع نشان می‌دهد که اوضاع امروز هنر نمایشی در مسیر نا مناسبی قرار دارد. اصول اساسی و حرفه‌ای هر روز جای خودش را به مباحث اقتصادی می‌دهد و مسیر درست ساخت پروژه‌ها منحرف شده است.

بازیگران حرفه ای ماندگار و اینستاگرامی ها تاریخ مصرف خواهند داشت

این اتفاقات باعث شده شکوه بازیگری گذشته در سینما و تلویزیون وجود نداشته باشد و صورت‌های زیبا جای بازی‌های قابل تامل و بی نظیر را بگیرد، نگاه نازل دست اندکاران منجر شده تا این بازیگران تاریخ مصرف داشته باشند و پس از مدتی به دست فراموشی سپرده شوند. در حالی که اساتید این حرفه مانند جمشید مشایخی، علی نصیریان، عزت الله انتظامی و پرویز پرستویی هیچ‌گاه از خاطر مخاطبان محو نخواهند شد. بازیگری بیش از آنچه که فکر می‌کنید پیچیده است و باید از راه اصولی به آن نگاه کرد.

بسیاری از رسانه‌ها نیز به این موضوع پرداخته‌اند در جای دیگری مهران رجبی از بازیگران سینما و تلویزیون درباره این موضوع گفته است: «شاید هم به این شاخ‌های مجازی پول کمی بدهند یا حتی پولی هم از آن‌ها بابت نقش هایشان بگیرند. در مجموع من معتقدم اگر قرار بر خوش آمدن است، این خوش آمدن هم باید شخصی و هم حرفه‌ای باشد. وقتی سینماگر ما دست به انتخاب بازیگر از بین شاخ‌های اینستاگرام می‌زند، قطعا فیلم او هم خوب نمی‌شود و در این صورت تنها شانس بچه‌های دور دست که در شهرستان‌ها زندگی می‌کنند برای بازیگر شدن کمتر می‌شود.‌ای کاش به جای شاخ‌های مجازی از بازیگران توانمند شهرستانی استفاده می‌کردند».